به همّتِ محمدابراهیم باسط و انتشارات کتاب طه، کتاب فلسفۀ قاره‌ای و فلسفۀ دین به ویراستاری مورنی جوی در آستانۀ چاپ قرار گرفت. این کتاب شامل 9 مقاله و یک مقدمه می‌شود که مجموعه‌ای از پژوهشگران فلسفۀ دین آن‎‌ها را نوشته‌اند‌ندانا. در هر یک از فصول این کتاب به نحوی شاهد تعیین نسبت فیلسوفان و جریان‌های شاخص فلسفۀ قاره‌ای با فلسفۀ دین هستیم. این فیلسوفان و جریان‌ها به ترتیب عبارتند از: جریان هرمونتیکی با تمرکز بر روی پل ریکور، جریان واسازی با تمرکز بر روی ژاک دریدا، جریان اخلاقی با تمرکز بر روی ایمانوئل لویناس، جریان فمنیستی با تمرکز بر روی ژولیا کریستوا و لوس ایریگارای، جریان پساساختارگرایی با تمرکز بر روی میشل فوکو، جریان تجربه گرایی رادیکال با تمرکز بر روی ژیل دلوز، جریان پدیدارشناسانۀ جدید با تمرکز بر  روی ژان ـ لوک ماریون، جریان نظریۀ انتقادی با تمرکز بر روی هورکهایمر، آدورنو و بنیامین و تأکید بر روی مسئلۀ «دیگری» در فلسفۀ قاره‌ای که شاید در این میان از همه متأخرتر باشد.

مشاهدۀ ترتیب فصول این کتاب برای دانشجویان فلسفۀ دین قدری غریب به ‌نظر می‌رسد. ولی این ترتیب متناسب با عنوان دقیقی است که مورنی جوی برای کتاب انتخاب کرده است که براساس‌آن، به جای آنکه عنوان کتاب «فلسفۀ دین قاره‌ای» باشد، فلسفۀ قاره‌ای و فلسفۀ دین است؛ یعنی تعیین نسبت فلسفۀ قاره‌ای و فلسفۀ دین. اگر بنا بود که عنوان «فلسفۀ دین قاره‌ای» باشد لاجرم در کتاب باید به فیلسوفان دینی اشاره می‌شد که گرایشی جز فلسفۀ دین تحلیلی داشته باشند که از جملۀ آنان می‌توان به جان دی. کاپیوتو، مارک تیلور و مرولد وستفال اشاره کرد. ولی کتاب در موقفی متفاوت ایستاده و از امکاناتی بحث می‌کند که فلسفه‌ای موسوم به قاره‌ای برای فلسفۀ دین به ارمغان آورده است.

شاید برای افرادی که به ‌نسبت با فیلسوفان این کتاب یا فلسفۀ دین آشنایی دارند عجیب به نظر برسد که چه ارتباطی بین آنان و فلسفۀ دین قابل تصور است. از یک طرف، چنانچه متداول است، این مجموعۀ فیلسوفان ــ اگر با دین از در خصم وارد نشده باشند ــ دست‌کم همدل هم نبوده‌اند، و از طرف دیگر، فلسفۀ دین متداول هم اساساً با دیدگاه‌های فلسفۀ قاره‌ای تناسبی ندارد. بنابراین، شاید این یکی از وجوه جالب کتاب به حساب آید. هرچند شاید این عدم تناسب، در بدو امر، قابل پیش‌بینی به نظر آید، ولی حل‌ناشدنی نیست. می‌تواند هر یک از اطراف این بحث را با تغییراتی در کنار هم نشاند و این کتاب در حقیقت در این مسیر گام برداشته است. بنابراین، ما در این کتاب از سویی شاهد تغییری در تفسیر متداول از فلسفۀ دین به عنوان رشته‌ای هستیم که در آن گزاره‌های دینی به صورت عقلانی مورد بررسی فلسفی قرار می‌گیرند، و از سوی دیگر، با مواضع کمتر آشنایی از این مجموعه فیلسوفان مواجه می‌شویم که می‌تواند به نحوی با فلسفۀ دین مرتبط بوده و با آن نسبت برقرار می‌کنند. مورنی جوی ــ که خود ویراستار و نویسندۀ چندین مقاله از این کتاب است ــ در خط اول مقدمۀ کتاب می‌نویسند: «اینکه به بررسی آثار فیلسوفان قاره‌ای قرن بیستم و تأثیرات بالقوۀ آنان برای فلسفۀ دین، چنانچه در کشورهای انگلیسی زبان انجام آن مسلط است، خواهد پرداخت.»

این کتاب با بررسی چهار مسئلۀ محوری قوام گرفته است: 1) مرگ خدایِ متافیزیکی به دلیل سست شدن براهین اثبات وجود خدا به واسطۀ نقدهای کانت، 2) بررسی اوصاف خدا از دریچۀ نقد وجهۀ عقلانی و مردانۀ خدایِ متافیزیکی، 3) نقد روش فلسفۀ دین که متکی به تلقی خاصی نسبت به عقل، زبان و معرفت است و 4) نقد اولویت عقل چنانچه فلسفۀ دین متداول مدعی آن است و بازگشت به اخلاق و توجه به «دیگری» به عنوان مدخل‌هایی برای درانداختن طرح جدیدی برای فلسفۀ دین. مجموعۀ این چهار مسئله مربوط به تأملات متأخری است که خصوصاً، از نیچه به بعد در فضای فکر فلسفی مطرح شده است. در حقیقت، این مسائل موضوعات متأخری هستند که پیش‌تر در فضای دین و الهیات قابل طرح نبودند، ولی توسط این رشته از فیلسوفان قاره‌ای پیگیری شده و این کتاب رسالت بررسی آنان را برعهده دارد.

بنابراین، نباید در این کتاب انتظار مطالب مشابهی با کتاب‌های معمول فلسفۀ دین را داشته باشید. بلکه در عوض، کتاب فلسفۀ قاره‌ای و فلسفۀ دین شامل تأملات فلسفیِ جدیدی در باب مسائلی می‌شود که در فلسفۀ دین قابل طرح هستند. پس، خوانندۀ این کتاب تجربۀ مطالعه و تأمل در موضوعاتی جدیدی را به دست می‌آورد که هرچند شاید برخی از آنان هنوز ناپخته به نظر برسند، ولی بستری برای ظهور تفکرات بدیع در حوزۀ فلسفۀ دین را فراهم می‌آورد.

 این متن با کمک‌گیری از معرفی انگلیسی کتاب به آدرس زیر نوشته شده است:

Rubenstein, Mary-Jane .2012. “Book reviews”, in International Journal for Philosophy of Religion 71 (1) February: 87- 92