در زمینه فلسفۀ دین، مُدعای اصلی آن است که به اقتضای روش عقلانی‌ای که به‌کار گرفته می‌شود، نباید همچون کلام (در زمینه اسلامی) و الهیات (در زمینه مسیحی) خصلت تدافعی از یک دینِ خاص حاصل شود و در عوض، باید نسبت به نتایج استدلالات عقلانی، غیرجانبدارانه عمل شود و دربرابر هر پاسخی که از آن استدلالات به ‌دست می‌آید سرتسلیم فرود آورد. به‌نظر می‌رسد که این مُدعا متکی به دو پیش‌فرض است:

 1) روش عقلانی فی‌نفسه عاری از پیش‌فرض است.

 2) فلسفۀ دین باید تلاش کند حتی‌المقدور به اقتضای این روش، خود را از پیش‌فرض‌ها عاری کند. این، همان چیزی است که غیرتدافعی‌بودن فلسفۀ دین را تأمین می‌کند. پیش‌فرض اول توصیفی و پیش‌فرض دوم هنجارین است.

ولی آیا این دو پیش‌فرض قابل دفاع هستند؟ آیا واقعاً روش عقلانی عاری از پیش‌فرض است؟ چنان­که از تحقیقات اخیر در زمینۀ فلسفۀ علم و جامعه‌شناسی معرفت برمی‌آید، حتی دانشمندان هم از پیش‌فرض‌ها خالی نیستند و مشاهدات تجربی آنان متأثر از نظریاتی است که پیش از مشاهده اتخاذ کرده‌اند. به تعبیر فلسفی‌تر، دانشمند با انتظاراتی به سراغ متن طبیعت می‌رود و از دریچۀ این انتظارات است که مشاهدات اساساً به‌ثمر می‌نشینند. در زمینۀ علوم غیرتجربی که موضوع مورد تحقیق ـ لااقل در ظاهر ـ از عینیتی چون عینیت طبیعت برخوردار نیست مسأله حادتر می‌شود. در واقع در زمینۀ علوم غیرتجربی این­گونه به‌ نظر می‌رسد که روش‌های عقلانی مملوء از پیش‌فرض‌ها و انتظاراتی است که متفکر و فیلسوف با آنان به سراغ موضوع خود می‌رود و از خلال آنان است که اساساً موضوع‌ها برای او بدل به موضوع می‌شوند؛ برای مثل: نزد شخصی که با چالش‌های بین علم و دین در قرون اخیر مواجه نشده است، مسأله علم و دین اساساً طرح نمی‌شود و برای افرادی که تا پیش از نظریة داروین می‌زیسته‌اند، چه مشکلی در روایت ادیان از داستان آفرینش می‌توان تصور کرد؟ بنابراین به نظر می‌رسد که پیش‌فرض اول که بیان می‌کرد روش عقلانی عاری از پیش‌فرض است، صحیح نیست.

ولی آیا با روشن‌شدنِ سرشتِ پیش‌فرض‌دار روش عقلانی، فیلسوف دین نباید تلاش کند که از این پیش‌فرض‌ها عاری شود؟ آیا نباید به این پیش‌فرض‌ها به دیده تردید نگریست و تلاش کرد تا حتی‌المقدور اندیشه از آنان عاری شود؟ در این­جا است که مسأله پاسخ هنجارین می‌طلبد و در قالب «باید» و «نباید» پاسخ‌ها ارائه شده‌اند. این­گونه به‌نظر می‌رسد که تجویز «باید» و «نباید» در اینجا ما را دچار مغالطه «انگیزه و انگیخته» می‌کند: مغالطه‌ای که در آن، مخاطب استدلال به جای پرداختن به قوت یا ضعف استدلال به نیت‌های پنهان شخص استدلال‌کننده می‌پردازد. کارل ریموند پوپر بین دو ساحت تحلیل تمایز ایجاد می‌کند: الف) ساحت کشف و ب) ساحت توجیه؛ او بیان می‌کند که اساساً در حیطۀ علم هیچ اهمیتی ندارد که دانشمندان نظریات خود را از کجا بدست آورده باشد: در خواب، الهام، مکاشفه یا توهم. مسأله در زمینۀ علم آن است که تا چه میزان او بتواند از نظریات خود به نحو معقولی دفاع کند (البته برای او ملاک توجیه علمی‌داشتن ابطال‌پذیری است). بنابراین ورود به ساحت کشف اساساً از حیطه روش علمی خارج است و نمی‌توان به نحو هنجارینی در این زمینۀ سخن که «باید» این­گونه و «نباید» آن­گونه عمل کرد، بود.

به‌منظور جمع‌بندی می‌توان این­گونه بیان کرد که توصیه به فیلسوف دین مبنی بر اینکه «نباید به‌شکل تدافعی وارد بحث‌های فلسفۀ دین شود» نه ممکن است و نه مطلوب؛ زیرا روش عقلانی همواره باید همراه با پیش‌فرض باشد و مطلوب نیست؛ چون اساساً توصیه در اینجا باعث خلَط ساحت‌های مختلف تفکر و بروز مغالطه از جانب توصیه‌کننده می‌شود. بنابراین بحث‌های فلسفۀ دین در چنین فضایی بدین شکل پیش می‌رود که اساساً نباید با نیت‌های تدافعی یا غیرتدافعی اطراف بحث سروکار داشت؛ بلکه باید قوت نظریات آنان را فارغ از پیش‌فرض‌های‌شان در نظر گرفت و تلاش کرد در ساحت توجیه با آنان وارد محاجه شد. از این نقطه‌نظر برای مثال نمی‌توان پلانتینگا را به‌صرف آن­که نیت تدافعی در بحث‌های فلسفۀ دینی‌اش دارد، مورد مذمت قرار داد و باید تا جایی که او مقید به روش عقلانی در توجیه معرفت دینی است، شنونده سخنان او بود. روشن است که با این جمع‌بندی، فرق بین کلام یا الهیات با فلسفۀ دین دچار ابهام می‌شود؛ زیرا در هر در علم مُدعا آن است که بحث‌ها به روش عقلی پیش می‌رود و ارجاع متکلمین و متألهین به نقل هم خارج از عقل نیست. براین‌اساس تمایز بین برون‌دینی و درون‌دینی هم مبهم می‌شود: زیرا باید تلاش کرد برای ارزیابی یک قول، صرفاً به میزان تعهد او به روش عقلانی توجه شود، نه به میزان ارجاع او به نقل و کتاب مقدس.